Narkotyki A-Z

Alkohole to związki organiczne zawierające jedną lub więcej grup hydroksylowych połączonych z atomem węgla. W potocznym rozumieniu są to napoje alkoholowe zawierające głównie etanol (C2H5OH). Napoje alkoholowe zawierają od 0,5% alkoholu (piwo bezalkoholowe), poprzez 3-5,5% (piwa), 9-18% (wina) do 40-45% (wódki i inne napoje alkoholowe destylowane). Rzadko alkohole konsumpcyjne zawierają ponad 50% alkoholu. Stężony do prawie 100% alkohol nazywa się spirytusem i nie nadaje się do spożycia bez rozcieńczenia. Używany bywa w medycynie do dezynfekowania i w celach przemysłowych. Alkohole niekonsumpcyjne bywają barwione i skażone związkami o nieprzyjemnym zapachu i smaku, czasem powodujące wymioty celem zniechęcenia do spożywania. Inne alkohole, np. metanol, w napojach alkoholowych znajdują się w śladowych ilościach. Alkohole nieumiejętnie destylowane w warunkach domowych lub pokątnych (tzw. „samogon”) mogą zwierać stężenia metanolu stanowiące zagrożenie dla zdrowia lub życia.

Napoje alkoholowe zawierające etanol mają wszechstronne oddziaływanie na większość komórek, tkanek i narządów ludzkich. Są to działania na ogół niekorzystne. Napoje alkoholowe są najczęściej spożywane w celu zmiany stanu ośrodkowego układu nerwowego. Choć alkohol zawsze działa hamująco na mózg, w pierwszej fazie działania może dochodzić do pożądanych efektów związanych z silniejszym działaniem na bardziej wrażliwe struktury mózgu i odhamowaniem funkcji części bardziej odpornych. Efektem tego bywa doznawanie euforii (błogostanu) związanej z uwalnianiem z neuronów substancji o działaniu podobnym do morfiny (endorfin), podwyższenie nastroju, wielomówność, skracanie dystansu, łatwość nawiązywania kontaktów i skłonność do zwierzeń, podniecenie, upośledzenie kontroli nad zachowaniami instynktownymi, czasem agresja. Większe dawki alkoholu powodują depresję i tych początkowo bardziej odpornych struktur mózgu, co skutkuje sennością, czasami zaburzeniami świadomości, a nawet śpiączką i zgonem. Pogarsza się koordynacja ruchów i zmniejsza się krytycyzm do swoich zachowań.

Przewlekłe spożywanie napojów alkoholowych prowadzi do zmian adaptacyjnych mózgu i poważnych komplikacji zdrowotnych także ze strony innych narządów.

Nawet jednorazowe spożycie alkoholu może prowadzić do ciężkich szkód zdrowotnych związanych m.in. ze zwiększoną wypadkowością lub podejmowaniem ryzykownych zachowań (prowadzenie pojazdów, praca z maszynami lub na wysokości, stanie się ofiarą lub sprawcą wykorzystania seksualnego z możliwością zakażenia), konflikty z prawem i dobrymi obyczajami.

Powtarzające się epizody picia u młodzieży mogą prowadzić do dużych szkód w funkcjonowaniu społecznym: pogarszanie się wyników w nauce, konflikty z rodzicami, nauczycielami, rówieśnikami, czasami z prawem.

Przewlekłe picie może prowadzić do zmian adaptacyjnych mózgu, a co za tym idzie do poważnych szkód zdrowotnych: zmian i wahań nastroju, drażliwości, bezsenności, upośledzenia uczenia się i zdolności adaptacji do zmieniającej się rzeczywistości. Mogą pojawiać się zespoły abstynencyjne (drżenia mięśniowe, zwiększona potliwość, ogólne złe samopoczucie, trudności ze snem, drażliwość, przyspieszona czynność serca, nadciśnienie tętnicze, rozszerzone źrenice, biegunki) czasem powikłane majaczeniem (zaburzenia świadomości z omamami) lub napadami drgawkowymi. Wcześniejsza inicjacja alkoholowa i powtarzające się epizody picia przez osoby młode wyrządzają szkody większe niż podobne zachowania osób starszych.

Alkohol jest także toksyczny w stosunku do narządów wewnętrznych, głównie przewodu pokarmowego (wątroba, trzustka jelita), układu endokrynnego (m.in. dysreguluje rytmy płciowe np. miesiączkowania, zmniejsza płodność) i krążenia (uszkodzenie mięśnia serca -kardiomiopatia, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu czynności serca). Picie alkoholu w czasie ciąży wiąże się z ryzykiem wad wrodzonych i gorszego rozwoju psychofizycznego dziecka.

Wyniki badania ESPAD (Europejski Program Badań Ankietowych w Szkołach nt. Używania Alkoholu i Narkotyków) przeprowadzonego w 2019 r. wskazują, że w ostatnich latach zmalała liczba młodzieży upijającej się. Wskaźniki rozpowszechnienia picia alkoholu kiedykolwiek w życiu (czyli chociaż 1 raz w życiu) wciąż pozostają jednak na wysokim poziomie. Prawie 80% uczniów w wieku 15-16 lat (grupa młodsza) i 92% uczniów w wieku 17-18 lat (grupa starsza) chociaż raz w życiu spróbowało napojów alkoholowych, przy czym najczęściej młodzież sięga po piwo. Za wskaźnik względnie częstego używania alkoholu przyjmuje się picie w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem. Jakiekolwiek napoje alkoholowe w tym czasie piło 46,7% uczniów z grupy młodszej i 76,1% z grupy starszej. W badaniu ESPAD z 2019 r. nie odnotowano istotnych różnic statystycznych pomiędzy wskaźnikami picia alkoholu przez chłopców i dziewczęta.

W Polsce napoje alkoholowe są legalne, ale produkcja i obrót nimi podlegają różnym restrykcjom. Produkcją napojów alkoholowych mogą zajmować się jedynie przedsiębiorstwa posiadające odpowiednie zezwolenia (z wyjątkiem bardzo małych ilości na własne potrzeby). Podobnie wymagane są koncesje na handel alkoholem i kontrolowane jest przestrzeganie warunków sprzedaży. Zabronione są sprzedaż alkoholu osobom nieletnim, dużymi karami zagrożone jest namawianie dzieci i młodzieży do picia. Zabronione jest picie w miejscu pracy, w większości środków komunikacji i w wielu miejscach publicznych (np. na ulicy).

Amfetaminę po raz pierwszy zsyntetyzowano pod koniec XIX wieku. Amfetamina, obok kokainy, jest najczęściej używanym nielegalnym stymulantem. Na czarnym rynku sprzedaje się ją w formie siarczanu, który ma wygląd białego lub beżowego proszku. Bywa używana w niemalże każdy możliwy sposób (z wyjątkiem palenia).

Amfetamina ma działanie stymulujące centralny układ nerwowy. Działa na ośrodek nagrody w mózgu, wywołując zmiany w neuroprzekaźnictwie dopaminy i noradrenaliny: nasilając ich uwalnianie z synapsy i hamując wychwyt zwrotny tych neurotransmiterów. Efekty działania amfetaminy obejmują m.in. pobudzenie psychoruchowe i podwyższenie nastroju.

Amfetamina ułatwia wykonywanie w miarę prostych, powtarzalnych czynności. Rozwiązywanie złożonych, wielowątkowych zadań może okazać się pod wpływem narkotyku utrudnione. Innymi słowy – możemy przyswoić więcej informacji, gorzej będzie z operowaniem nimi.
Silne pobudzenie to także utrata krytycyzmu wobec własnego postępowania i mniejsze możliwości samokontroli. Może prowadzić to do zachowań gwałtownych i agresywnych.
Badania wskazują, że amfetamina uszkadza neurony dopaminowe w niektórych obszarach mózgu w sposób nieodwracalny.
Długotrwałe przyjmowanie amfetaminy wiąże się z wyczerpaniem organizmu – zarówno z powodu braku snu, jak i też w wyniku ograniczonego łaknienia. Niedożywienie, niekiedy dość dramatyczne, może być z kolei przyczyną wielu innych konsekwencji zdrowotnych.
Nadużywanie amfetaminy prowadzi do tzw. psychozy amfetaminowej. Są to zaburzenia treści myślenia, wobec których uzależniony nie potrafi być krytyczny i bezspornie w nie wierzy. Pojawiają się urojenia prześladowcze (ktoś go śledzi) i ksobne (ludzie zwracają na niego większą uwagę). Czasem towarzyszą im omamy wzrokowe i słuchowe.
Osoby wrażliwe psychicznie, bądź takie, które mają predyspozycje genetyczne, mogą – w wyniku stosowania amfetaminy – być narażone na ostrą depresję prowadzącą do myśli i czynów samobójczych.
Innym zaburzeniem występującym przy długotrwałym przyjmowaniu amfetaminy są tzw. formikacje. Jest to rodzaj halucynozy dotykowej objawiającej się przekonaniem, że pod skórą lub we włosach gnieździ się brud lub insekty.
Stosowanie amfetaminy wiąże się z rozwojem tolerancji na narkotyk i wysokim ryzykiem uzależnienia. Nawet jeśli symptomy uzależnienia fizycznego nie są tak wyraźne, jak w przypadku opioidów czy alkoholu, to elementy psychiczne są na tyle silne, że odstawienie narkotyku może okazać się problematyczne. Pierwszą reakcją organizmu po odstawieniu amfetaminy jest osłabienie i długi, trwający nawet kilkanaście godzin, sen. Po przebudzeniu, przez kilka dni uzależniony odczuwa stany depresyjne, niepokój i pustkę. Towarzyszy temu silne pragnienie ponownego przyjęcia narkotyku.
Nawet, jeśli po pewnym czasie dochodzi do normalizacji snu oraz zmniejszenia lęku – dość długo może dawać znać o sobie obniżony nastrój i zanik odczuwania przyjemności. Stan ten nazywamy anhedonią.
Przyjęcie zbyt dużej dawki amfetaminy wiąże się ryzykiem wystąpienia zapaści sercowo-naczyniowej. Skutkiem przedawkowania może być również uszkodzenie drobnych naczyń mózgowych i w rezultacie udar tego narządu.
Stosowanie amfetaminy wpływa na zachowania seksualne powodując zmniejszenie potencji.
Amfetamina łatwo przedostaje się przez barierę łożyska, stąd jej działanie na płód może spowodować wady wrodzone serca, a także problemy neurologiczne. W wyniku działania amfetaminy dochodzi do niewystarczającego zaopatrzenia płodu w tlen i pożywienie. To z kolei decyduje o niższej wadze noworodka, a także grozi przedwczesnym porodem.

Z Badań Szkolnych nad Używaniem Alkoholu i Narkotyków przez Młodzież – ESPAD (z 2019 r.) wiemy, że ponad 95 % młodzieży nigdy nie używało amfetaminy. W grupie wiekowej 15-17 lat (młodsza grupa wiekowa) używało tej substancji kiedykolwiek w życiu zaledwie 4,2 % młodzieży, a w grupie wiekowej 17-18 lat (starsza grupa wiekowa) używało amfetaminy kiedykolwiek w życiu 4,7 % młodzieży. W 2019 r. w porównaniu do pomiaru z roku 2015 odnotowano spadek rozpowszechnienia używania amfetaminy, w szczególności w starszej grupie wiekowej.

Posiadanie amfetaminy jest nielegalne i zagrożone karą pozbawienia wolności do 3 lat (lub więcej, gdy posiada się jej znaczną ilość). W szczególnych okolicznościach, w przypadku posiadania tzw. nieznacznych ilości amfetaminy, przeznaczonej na własny użytek, procedura może zostać umorzona przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Te rozwiązania prawne dotyczą osób powyżej 17 roku życia. Natomiast jeśli czyn karalny, jakim jest posiadanie amfetaminy, został popełniony przez osobę, która ukończyła 13 lat, ale jeszcze nie ukończyła lat 17, to postępowanie w tym przypadku jest prowadzone przez sąd rodzinny. Sąd może wydać postanowienie np. o udziale sprawcy w programie profilaktycznym lub poddaniu go oddziaływaniom wychowawczym czy resocjalizacyjnym.

Benzodiazepiny są syntetycznymi związkami przeznaczonymi do objawowego, krótkotrwałego leczenia stanów lękowych, bezsenności i niektórych innych zaburzeń psychicznych (np. zespołów abstynencyjnych) i neurologicznych (napady drgawkowe). Benzodiazepin należy używać wyłącznie ze wskazań lekarskich (tylko na receptę) w najmniejszych działających dawkach i przez najkrótszy możliwy czas. Benzodiazepin nie powinno się używać dłużej niż przez miesiąc w leczeniu zaburzeń lękowych i 2 tygodnie w leczeniu bezsenności.

Benzodiazepiny są lekami szybkodziałającymi. Stymulują one benzodiazepinowe miejsce receptora GABA-ergicznego, co powoduje zwiększenie procesów hamowania ośrodkowego układu nerwowego.

Klinicznie manifestuje się to zmniejszeniem nasilenia lęku i objawów mu towarzyszących, ułatwieniem niefizjologicznego zaśnięcia, zmniejszeniem gotowości drgawkowej lub przerwaniem napadu drgawkowego.

Nawet jednorazowe użycie benzodiazepin bez wskazań lekarskich, szczególnie większych dawek, może być przyczyną poważnych powikłań. Może dojść do nadmiernego uspokojenia (sedacja), senności, spowolnienia psychicznego i ruchowego, zaburzeń koordynacji motorycznej. Może to przyczyniać się do wypadków i urazów. Przedawkowanie może prowadzić do senności, półśpiączki, śpiączki, a nawet zgonu z powodu bezdechu. Jest to szczególnie niebezpieczne w przypadku użycia benzodiazepin razem z innymi substancjami działającymi depresyjnie na ośrodek oddechowy np. z alkoholem, opioidami, lekami neuroleptycznymi.

Używanie benzodiazepin ponad 2-4 tygodnie wiąże się z gwałtownym zwiększeniem ryzyka uzależnienia, a próby odstawienia z ryzykiem napadów drgawkowych i zaburzeń świadomości. Przewlekłe używanie benzodiazepin skutkuje często bełkotliwą mową, trudnościami w utrzymaniu równowagi i wykonywaniu szybkich precyzyjnych ruchów (ataksja), drażliwością (często płaczliwą lub gniewliwą) i wypadnięciem z wielu ról społecznych. Konieczność zdobywania dużej ilości benzodiazepin wiąże się często z wyłudzeniami i fałszerstwami.

Brak jest nawet szacunkowych danych. Kilkaset osób rocznie leczonych w Polsce z powodu uzależnienia od benzodiazepin jest prawdopodobnie czubkiem góry lodowej. Znaczna część osób uzależnionych od alkoholu lub innych substancji w sposób ciągły lub
okresowy używa benzodiazepin. Problemem są także uzależnienia jatrogenne tzn. spowodowane zbyt długim przepisywaniem benzodiazepin przez lekarzy.

Benzodiazepiny są substancjami legalnymi, ale jako leki o potencjale uzależniającym ich używanie reglamentowane jest receptami z pewnymi obostrzeżeniami. Obrót pozamedyczny jest zabroniony

Dezomorfina, slangowo nazywana ,,krokodylem” to bardzo zanieczyszczona forma morfiny, w której składzie znajdują się metale ciężkie. Podobnie jak morfina czy heroina ,,krokodyl” należy do grupy opioidów, czyli substancji bardzo szybko wywołujących wzrost tolerancji, uzależnienie psychiczne i fizyczne. Dezomorfina działa bardzo krótko, co powoduje że musi być wstrzykiwana nawet do kilkunastu razy na dobę.

Dezomorfina działa podobnie jak inne substancje z grupy opioidów – np. morfina czy heroina. Wywołuje nieuzasadnione poczucie zadowolenia i stępienie wrażliwości na przykre bodźce. Działa hamująco na ośrodkowy układ oddechowy i łatwo można ją przedawkować, prowadząc do zgonu z powodu depresji układu oddechowego.

Używanie dezomorfiny prowadzi bardzo szybko do rozwoju uzależnienia psychicznego i fizycznego w bardzo ciężkiej postaci, prowadząc użytkownika do degradacji funkcjonowania we wszystkich sferach. Używanie dezomorfiny, która w swoim składzie zawiera wiele toksycznych substancji, prowadzi także do innych dramatycznych konsekwencji zdrowotnych. Wysokie stężenia jodu zakłócają działanie układu hormonalnego i prowadzą do stanów chorobowych mięśni. Wysokie stężenia metali ciężkich takich jak żelazo, cynk, ołów silnie wpływają na układ nerwowy i prowadzą do poważnych chorób nerek i wątroby. Fosfor niszczy tkankę kostną. Jednym z efektów działania ,,krokodyla” jest poważne uszkodzenie tkanki skóry, która w miejscach wstrzyknięć narkotyku obumiera, nabiera zielonkawego zabarwienia i zaczyna przypominać skórę ,,krokodyla”. Często amputacja kończyn jest wówczas jedynym ratunkiem. Iniekcyjna droga przyjmowania dezomorfiny wiąże się z ryzykiem zakażenia HIV, HCV i HBV oraz przedawkowania, nierzadko kończącego się zgonem. Obserwacja osób używających dezomorfinę wskazuje, że zgon następuje zwykle w okresie 2 lat od rozpoczęcia używania tego narkotyku, najczęściej z powodu przedawkowania lub znacznego uszkodzenia tkanek.

Ecstasy to uliczna nazwa MDMA, syntetycznej substancji o działaniu pobudzającym i empatogennym. Ecstasy występuje głównie w formie tabletek, kapsułek i proszku. Stężenie MDMA może być w nich bardzo różne – wiele zależy od tego, w której części świata zostało wyprodukowane i gdzie jest sprzedawane. Co pewien czas pojawiają się tabletki ekstazy zawierające substancje bardziej toksyczne niż MDMA (np. PMMA w tabletce „Mitsubishi”).

Efekty działania ecstasy są uzależnione od wielu czynników – rodzaju tabletek (ich skład bywa zmienny, szczególnie jeśli chodzi o stężenie MDMA i zawartość innych substancji, także psychoaktywnych) oraz ilości zażytych tabletek. Efekt działania zależy również od indywidualnych predyspozycji – wagi ciała, wcześniejszych doświadczeń z narkotykiem, stanu zdrowia, a także nastroju. Niezmiernie istotne są także okoliczności, w których narkotyk jest przyjmowany.

Choć Ecstasy powoduje przypływ energii, uczucie pobudzenia i daje poczucie bliższych relacji z innymi to używanie tej substancji wywołuje wiele negatywnych efektów. Wzmaga ono napięcie mięśni i wywołuje niekontrolowane skurcze żuchwy. Powoduje, że widzenie staje się niewyraźne i rozmazane. Osoba pod wpływem ecstasy ma silnie rozszerzone źrenice, poci się i może mieć zimne dreszcze. W sferze psychicznej może dochodzić do stanów niepokoju, nerwowości, a nawet lęku. Osoba może być niestabilna psychicznie i rozedrgana emocjonalnie.

Efekty działania ekstazy utrzymują się do 4-6 godzin. Następne dwa dni po użyciu nie będą należeć do najprzyjemniejszych – skutki zażycia ecstasy będą wyraźnie odczuwalne, powodując obniżony nastrój, zmęczenie i przygnębienie.

Największym niebezpieczeństwem jest hipertermia i rozrzedzenie krwi. Pod wpływem MDMA organizm nie radzi sobie z rozpoznawaniem zmian temperatury. W praktyce wygląda to tak, że wzrasta temperatura ciała, w pomieszczeniu jest gorąco i duszno, ale osoba nie czuje tego. Poci się, traci wodę, ale jej nie uzupełnia, gdyż nie czuje pragnienia. Jest to niebezpieczne i może skończyć się nawet śmiercią.

Nie ma bezpiecznych dawek ecstasy. Wyższe dawki wcale nie przynoszą więcej pożądanych efektów, wręcz przeciwnie pod wpływem zbyt dużej dawki można poczuć się zdezorientowanym bądź odizolowanym od otoczenia. Wzrasta też oczywiście ryzyko hipertermii.

MDMA podnosi ciśnienie krwi i przyspiesza tętno, dlatego jest to substancja szczególnie niebezpieczna dla osób cierpiących na problemy kardiologiczne. Znaczenie mają także schorzenia neurologiczne i problemy psychiczne, nawet te – wydawałoby się – niezbyt poważne. Jeśli ktoś ma skłonności do stanów depresyjnych, stanów lękowych lub ktoś z rodziny chorował psychicznie – powinien unikać ecstasy jak ognia.

Używanie MDMA w połączeniu z innymi substancjami psychoaktywnymi może powodować dodatkowe ryzyko – niezmiernie trudno jest przewidzieć efekty działania takiej mieszanki. Alkohol z kolei zmniejsza odczuwanie efektów MDMA, co powoduje, że ludzie sięgają po więcej tabletek i ryzykują przedawkowanie.

MDMA nie uzależnia fizycznie, ale jego stosowanie może spowodować, że trudno będzie wyobrazić sobie imprezę czy spotkanie towarzyskie bez tabletki ecstasy.

Mimo kilkudziesięcioletniej historii używania ecstasy, długoterminowe efekty działania MDMA nie są jeszcze dobrze rozpoznane. Nie można wykluczyć, że narkotyk zaburza procesy zapamiętywania.

Z Badań Szkolnych nad Używaniem Alkoholu i Narkotyków przez Młodzież – ESPAD (z 2019 r.) wiemy, że w grupie wiekowej 15-16 lat – 97% młodzieży nie używało ecstasy, zaś w grupie wiekowej 17-18 lat odsetek młodzieży nigdy nie używającej ecstasy wynosił niemal 95%. Do używania ecstasy kiedykolwiek w życiu przyznało się 3,3% młodzieży w wieku 15-16 lat (młodsza grupa) i 5,1 % młodzieży w wieku 17-18 lat (starsza grupa). Wyniki badań ESPAD z 2019 r. w porównaniu do wyników tego samego badania przeprowadzonego w 2015 roku wskazują na porównywalne odsetki młodzieży używającej tej substancji.

Posiadanie ecstasy jest nielegalne i zagrożone karą pozbawienia wolności do 3 lat (lub więcej, gdy posiada się jej znaczną ilość). W szczególnych okolicznościach, w przypadku posiadania tzw. nieznacznych ilości ecstasy, przeznaczonej na własny użytek, procedura może zostać umorzona przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Te rozwiązania prawne dotyczą osób powyżej 17 roku życia. Natomiast jeśli czyn karalny, jakim jest posiadanie ecstasy, został popełniony przez osobę, która ukończyła 13 lat, ale jeszcze nie ukończyła lat 17, to postępowanie w tym przypadku jest prowadzone przez sąd rodzinny. Sąd może wydać postanowienie np. o udziale sprawcy w programie profilaktycznym lub poddaniu go oddziaływaniom wychowawczym czy resocjalizacyjnym.

Fentanyl i jego pochodne to syntetyczne opioidy o działaniu przeciwbólowym i anestezjologicznym (podawane pacjentom przed zabiegami operacyjnymi), mające zastosowanie w medycynie. W niektórych krajach UE od ponad dekady obserwuje się zjawisko używania fentanylu i 3-methylfentanylu (TMF) w celach odurzania się. Fentanyl oraz TMF są produkowane w nielegalnych laboratoriach i sprzedawane jako ,,biała heroina”, po odpowiednio wyższej cenie. Fentanyl pozyskiwany jest także na nielegalny rynek z legalnego rynku leków.

Fentanyl, podobnie jak inne opioidy, działa pobudzające na receptory opioidowe wywołując podobne spektrum objawów, takich jak błogostan, otępienie, rozluźnienie mięśni, rozleniwienie, senność. Właściwości te sprawiają, że jest to substancja niezwykle silnie uzależniająca, która używana w celach pozamedycznych prowadzi do uzależnienia. W porównaniu z heroiną, fentanyl i jego pochodne, działają z pewnym opóźnieniem, co prowadzić może do przyjmowania kolejnej dawki przez konsumenta przekonanego, że zakupił heroinę o słabszej mocy. Łatwo wówczas doprowadzić do przedawkowania substancji, nawet ze skutkiem śmiertelnym. Zgon następuje na skutek depresji układu oddechowego (przez uduszenie).

Używanie fentanylu, podobnie jak innych opioidów, szybko prowadzi do rozwoju uzależnienia psychicznego i fizycznego oraz zjawiska tolerancji, tzn. że aby uzyskać ten sam efekt osoba używająca musi przyjmować coraz większe dawki narkotyku. Silna potrzeba zażywania substancji powoduje, że użytkownik traci kontrolę nad swoim życiem a potrzeba zdobycia narkotyku i jego użycia staje się główną osią życia. O tym, jak niebezpiecznym narkotykiem jest fentanyl świadczyć może fakt, że w niektórych krajach np. w Estonii większość osób zgłaszających się do leczenia raportuje jako narkotyk podstawowy właśnie fentanyl. Ponadto przedawkowanie tego narkotyku było w Estonii przyczyną około 650 zgonów w latach 2005-2011. Zgony z powodu przedawkowania fentanylu odnotowano także w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Szwecji i Finlandii. Przyjmowanie fentanylu w iniekcjach, z użyciem niesterylnych, skażonych igieł i strzykawek, może prowadzić do zakażeń m.in.: HIV, żółtaczką typu B i C.

Są to dwie pokrewne substancje organiczne, które działają depresyjnie na układ nerwowy czyli spowalniają jego działanie.

GHB (kwas 4-hydroksybutanowy) był stosowany w medycynie w różnych celach: w chirurgii – do znieczuleń ogólnych, w psychiatrii – jako lek antydepresyjny oraz w detoksykacji u osób uzależnionych od alkoholu.

Na czarnym rynku występuje w formie płynów, proszków i tabletek.

GBL (gamma butyrolakton) to substancja używana w przemyśle – jako rozpuszczalnik, zmywacz, wywabiacz plam. W żołądku metabolizuje się do GHB, stąd efekty działania obu substancji są niemal identyczne.

Substancje te działają nie tylko na układ nerwowy ale także na układ pokarmowy.

Pomimo, że substancje te należą do depresantów, ich działanie psychoaktywne przy niższych dawkach ma zwykle charakter pobudzający. Obie substancje wpływają na układ dopaminowy, wywołując – w zależności od dawki – relaks, euforię lub senność.

Na działanie tych substancji ma wpływ wiele czynników – szczególnie istotne są tu interakcje z przyjmowanymi lekami, używkami, a nawet pożywieniem.

Podobnie jak w przypadku upojenia alkoholowego, wraz ze zwiększaniem dawki GHB/GBL osoba odurzona doświadcza coraz mniej zahamowań, ale też odczuwa coraz więcej trudności w koordynacji ruchowej oraz składnym mówieniu.

Stosowanie tych środków wiąże się z możliwością wystąpienia wielu skutków ubocznych. Należą do nich nudności i wymioty, zawroty i bóle głowy, czasem również trudności w utrzymaniu moczu.

Duże dawki zarówno GHB, jak i GBL prowadzą do silnych zaburzeń świadomości, trudnej do opanowania senności, a nawet utraty przytomności. Powodują też amnezję – osoba odurzona może niewiele pamiętać z przebiegu wypadków.

Jeśli GBL zażywany jest doustnie, bez uprzedniego rozcieńczenia, działa drażniąco na układ pokarmowy. Podobnie może zdarzyć się, gdy kapsułka napełniona płynną substancją rozpuści się w przełyku. GBL to duże obciążenia układu pokarmowego, o wiele większe niż w przypadku GHB.

Stosowanie obu substancji prowadzi do powstania uzależnienia psychicznego i fizycznego. W literaturze można znaleźć także ostrzeżenia przed detoksykacją bez odpowiedniego nadzoru medycznego.

GHB i GBL można przedawkować ze śmiertelnym skutkiem. Nie dość, że granice pomiędzy dawką bezpieczną a śmiertelną są bardzo niewielkie, to w przypadku obydwu substancji stosuje się różne dawkowanie. Przedawkowanie objawia się śpiączką, z której nie sposób osobę odurzoną wybudzić.

Jednak szczególnie niebezpieczne jest mieszanie tych substancji z alkoholem lub innymi depresantami – środkami działającymi hamująco na ośrodkowy układ nerwowy. Skutkiem takiej interakcji jest zapaść oddechowa i śmierć.

Przyczyną zgonu może być także uduszenie własnymi wymiotami – utrata przytomności i wymioty wywołane działaniem środka mogą okazać się zabójcze.

Z uwagi na swoje działanie prowadzące do utraty przytomności i amnezji i to, że nie są wyczuwane w smaku, GHB/GBL mogą być użyte jako tzw. „tabletki gwałtu” po to, aby wykorzystać ofiarę seksualnie lub dokonać wobec niej innego przestępstwa. Późniejsze próby wykrycia tych substancji we krwi mogą okazać się niemożliwe, gdyż GHB i GBL w krótkim czasie rozpadają się do dwutlenku węgla i wody.

Na świecie występują dwie grupy grzybów o działaniu psychoaktywnym –

grzyby zawierające psylocybinę i psylocynę oraz grzyby, w których obecny jest kwas ibotenowy i muscinol. Jednak poszukiwanie mocnych wrażeń przy pomocy grzybów, z uwagi na ich ogromny potencjał psychoaktywny, jest związane z ryzykiem ciężkich zaburzeń psychicznych.

Psychiczne efekty działania grzybów zawierających w swym składzie psylocybinę przypominają skutki użycia LSD. Na przebieg odurzenia ma wpływ wiele czynników związanych ze stanem zdrowia osoby, jej nastawieniem i warunkami zewnętrznymi.

Pierwsze efekty spożycia tych grzybów to zdenerwowanie, mimowolne ziewanie i raczej złe samopoczucie, nudności, uczucie słabości w nogach. Zaburzeniu ulegają funkcje psychiczne: pojawiają się trudności w skoncentrowaniu się, uwaga ulega rozproszeniu, myślenie jest spowolnione. Wśród zmian w postrzeganiu możemy wyliczyć takie jak: zamazane widzenie, jaśniejsze widzenie kolorów, widzenie poświaty, falowanie powierzchni przedmiotów, halucynacje słuchowe i wzrokowe. Czasem doznania mogą być przerażające.

Efekty działania grzybów zawierających w swym składzie kwas ibotenowy oraz muscinol to zaburzenia motoryki takie jak: nieskoordynowane ruchy, sztywność stawów i drętwienie stóp, zawroty głowy i skurcze mięśni, także żołądka. Po okresie płytkiego snu następuje faza silnego pobudzenia (czasem może być ono gwałtowne i połączone z agresją), któremu towarzyszą zmiany percepcji: zaburzenia widzenia przestrzeni, poczucia wielkości obiektów i zupełna zmiana postrzegania czasu.

Zażyciu grzybów halucynogennych towarzyszą zaburzenia motoryczne, zaburzenia postrzegania i świadomości oraz wynikające z tego ryzyko dla zdrowia.

Po użyciu grzybów halucynogennych wykonywanie czynności skomplikowanych lub związanych z odpowiedzialnością za osoby trzecie niesie ze sobą poważne ryzyko wypadku z powodu znaczących zmian psychicznych i motorycznych, które towarzyszą odurzeniu. Z tych samych powodów prowadzenie pod ich wpływem jakichkolwiek pojazdów lub wykonywanie innych niebezpiecznych czynności jest stanowczo niewskazane.

„Złe podróże” są realnym zagrożeniem dla osób odurzających się grzybami. Spożycie grzybów zawierających psylocybinę może być poważnym zagrożeniem dla zdrowia psychicznego. Szczególne zagrożenia dotyczą osób młodych i takich, które mogą mieć genetyczne skłonności do zaburzeń psychicznych. Grzyby, podobnie jak większość halucynogenów, mogą działać jak spust wyzwalający schorzenia psychiczne u takich osób.

Śmiertelne przedawkowanie „psylocybowych” grzybów należy do rzadkości, gdyż ich dawka letalna jest wysoka. Jednak lepiej nie testować nimi wydolności nerek i wątroby. Ponadto jeśli nie dojdzie do uszkodzeń organów wewnętrznych, to nie można wykluczyć uszkodzeń organicznych w obrębie mózgu.

Natomiast z ryzykiem śmiertelnego zatrucia wiąże się spożycie zbyt dużej ilości grzybów, zawierających w swym składzie kwas ibotenowy oraz muscinol, szczególnie gdy są one świeże. Objawami zatrucia są najczęściej skurcze żołądka i wymioty, biegunka, utrata przytomności i konwulsje. Bezzwłocznie w takich przypadkach należy wezwać pogotowie, a próbkę grzybów (lub wymiocin) powinno się zabezpieczyć do analizy. Nie ma specjalnej odtrutki, leczenie jest zwykle objawowe i najczęściej ogranicza się do płukania żołądka oraz podania węgla aktywowanego.

Grzyby halucynogenne są substancją bardzo rzadko używaną przez młodzież. Z Badań Szkolnych nad Używaniem Alkoholu i Narkotyków przez Młodzież – ESPAD (z 2019 r.) wiemy, że 2,3% młodzieży w wieku 15-16 lat i 2,2 % młodzieży w wieku 17-18 lat spróbowało grzybów halucynogennych kiedykolwiek w życiu. Wyniki badania ESPAD z 2019 roku w porównaniu z wynikami badań z 2015 roku wskazują na trend spadkowy rozpowszechnienia używania grzybów halucynogennych wśród młodzieży.

Heroina jest narkotykiem wytwarzanym z morfiny, która jest głównym psychoaktywnym składnikiem rośliny o nazwie mak lekarski. Mak lekarski i zawarte w nim substancje działające na ośrodkowy układ nerwowy od starożytności wykorzystywane były do uśmierzania bólu. Morfina przetworzona na heroinę występuje w medycznej postaci jako diamorfina i ma zastosowanie w medycynie w niektórych krajach. Heroina produkowana na potrzeby nielegalnego rynku narkotykowego sprzedawana jest jako narkotyk uliczny. Wygląd i postać heroiny ulicznej zależą od tego w jaki sposób ją wyprodukowano i ile zawiera dodatkowych, zanieczyszczających substancji. Zwykle uliczna heroina występuje w postaci proszku lub kryształków w kolorze od białego do brązowego. W postaci płynu koloru od jasno do ciemnobrązowego występuje tzw. polska heroina inaczej nazywana kompot Wytwarzana jest w warunkach domowej produkcji I zawiera bardzo wiele zanieczyszczeń. Heroina należy do grupy narkotyków nazwanych opiatami. Wszystkie narkotyki z tej grupy są silnie uzależniające i powodują wiele szkód zdrowotnych.

Heroina pobudza receptory opioidowe znajdujące się przede wszystkim w mózgu, w szczególności zaś receptory mi. Pobudzenie receptorów mi przez heroinę i inne opiaty (np. morfinę) wiąże się z wystąpieniem takich objawów jak: osłabienie lub zniesienie odczucia bólu, euforia, obniżenie sprawności umysłowej, senność, mdłości, wymioty, zwężenie źrenic, zmiany temperatury ciała, obniżenie napięcia mięśni, osłabienie aktywności motorycznej (perystaltyki) przewodu pokarmowego, zjawisko tolerancji tzn. że coraz większa dawka narkotyku jest potrzebna aby osiągnąć ten sam efekt i depresja układu oddechowego, która może doprowadzić do zgonu.

Używanie heroiny prowadzi do wielu poważnych szkód zdrowotnych. Niektóre z nich występują bezpośrednio po użyciu narkotyku, inne rozwijają się w stosunkowo krótkim czasie gdy heroina jest używana częściej.

Używanie heroiny związane jest z dużym ryzykiem zgonu z przedawkowania. do którego może dojść w wyniku zastosowania zbyt dużej dawki narkotyku, tej samej dawki po okresie przerwy w używaniu narkotyku lub przyjęcia wyjątkowo silnie działającej heroiny. Przyczyną śmierci jest depresja ośrodka oddechowego w mózgu.

Heroina jest narkotykiem, którego używanie szybko prowadzi do rozwoju tolerancji tzn. że aby uzyskać ten sam efekt po użyciu substancji potrzebna jest coraz większa jej dawka oraz do rozwoju zależności fizycznej, co oznacza, że po zaprzestaniu działania przyjętej dawki heroiny występuje bardzo wiele przykrych objawów, które powodują konieczność użycia kolejnej dawki narkotyku, aby te uciążliwe i nieprzyjemne objawy minęły. Narkotyki, które powodują rozwój tolerancji i zależności fizycznej są narkotykami silnie uzależniającymi.

Używanie heroiny, szczególnie w zastrzykach wiąże się z dużym ryzykiem zakażenia HIV, które może rozwinąć się w AIDS lub zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C i B.

W związku z przyjmowaniem heroiny w zastrzykach szczególnie często występują stany zapalne układu żylnego, ropnie na skórze czy owrzodzenia.

Używanie heroiny i styl życia, który jest z tym związany sprzyja rozwojowi gruźlicy oraz prowadzi do ogólnego wyniszczenia organizmu.

Heroina jest narkotykiem bardzo rzadko używanym przez młodzież. Sprzyja temu świadomość młodych ludzi, że jej używanie jest bardzo niebezpieczne, ponieważ szybko przeradza się w uzależnienie i przymus ,,brania”. Z Badań Szkolnych nad Używaniem Alkoholu i Narkotyków przez Młodzież – ESPAD, wiemy, że w 2019 roku 1,9% młodzieży w wieku 15-16 lat i 1,5 młodzieży w wieku 17-18 lat używało heroiny kiedykolwiek w życiu. Oznacza to, że ponad 98% młodzieży nigdy nie używało tej substancji.

Posiadanie heroiny jest nielegalne i zagrożone karą pozbawienia wolności do 3 lat (lub więcej, gdy posiada się jej znaczną ilość). W szczególnych okolicznościach, w przypadku posiadania tzw. nieznacznych ilości heroiny, przeznaczonej na własny użytek, procedura może zostać umorzona przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Te rozwiązania prawne dotyczą osób powyżej 17 roku życia. Natomiast jeśli czyn karalny, jakim jest posiadanie heroiny, został popełniony przez osobę, która ukończyła 13 lat, ale jeszcze nie ukończyła lat 17, to postępowanie w tym przypadku jest prowadzone przez sąd rodzinny. Sąd może wydać postanowienie np. o udziale sprawcy w programie profilaktycznym lub poddaniu go oddziaływaniom wychowawczym czy resocjalizacyjnym.

Kodeina jest jednym z opioidów występujących m.in. obok morfiny głównie w górnych częściach maku, ale jest też wytwarzana laboratoryjnie. Ma zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym, gdzie stosuje się ją w małych ilościach jako składnik złożonych leków przeciwbólowych lub tabletek bądź syropów przeciwkaszlowych.

Farmakologicznie i klinicznie działanie kodeiny jest podobne jak morfiny, ale kilkakrotnie słabsze. Kodeina pobudza receptory opioidowe, co klinicznie manifestuje się działaniem przeciwbólowym, przeciwkaszlowym, zapierającym, ale i doznawaniem błogostanu (euforii) i odczuwaniem odprężenia i dystansowania się do bieżących spraw.

Stosowanie małych, terapeutycznych dawek kodeiny może wiązać się z nudnościami, wymiotami, zaparciami, świądem i oszołomieniem.

Ryzyko tych objawów zwiększa się wraz ze zwiększeniem dawki i czasem przyjmowania leku. W takich przypadkach zwiększa się ryzyko poważnych zaburzeń mechanizmów oddychania, do zgonu włącznie.

Przedłużające się używanie preparatów zawierających kodeinę może wiązać się z powstaniem uzależnienia. Sprzyjają mu: intencja przyjmowania kodeiny w celach zmiany stanu psychicznego i predyspozycje genetyczne. Uzależnienia jatrogenne tzn. spowodowane zbyt długim przepisywaniem kodeiny przez lekarzy z powodu np. bólów lub kaszlu zazwyczaj lepiej rokuje mimo podobnego nasilenia objawów abstynencyjnych, w porównaniu do osób, które używały kodeinę w celu wywołania pożądanych zmian psychicznych.

Brak jest szczegółowych danych, ile preparatów zawierających kodeinę jest używane w celach medycznych, a ile w celach pozamedycznych.

Kodeina jest składnikiem leków dopuszczonych do obrotu na terenie Polski. Jednak ze względu na możliwość jej używania w celach innych niż medyczne w ramach jednorazowej sprzedaży można kupić nie więcej niż jedno opakowanie produktu leczniczego zawierającego kodeinę.

Z uwagi na pobudzające właściwości, żucie liści krasnodrzewu (łac. Erythroxylon coca) występującego w górzystych rejonach Ameryki Południowej było praktykowane przez tamtejszych Indian od stuleci. W drugiej połowie XIX wieku z liści krasnodrzewu wyizolowano alkaloid odpowiedzialny za ich psychoaktywne właściwości. Nazwano go kokainą.

Narkotyk ten obecny jest na czarnym rynku w dwóch formach – chlorowodorku kokainy, mającego postać białego proszku i cracku, przypominającego wyglądem drobne jasne kamyki.

Kokaina jest silnym stymulantem układu nerwowego. Powoduje wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie oddechu oraz przyspieszenie akcji serca, opóźnia objawy zmęczenia, zmniejsza potrzebę odżywiania się i snu. Wywołuje pobudzenie psychoruchowe i uczucie euforii. Jej działanie jest dość krótkie.

Poczucie pewności wywołane użyciem kokainy może prowadzić do zaniku krytycyzmu wobec własnych możliwości i postępowania.

Poważnym niepożądanym skutkiem, w szczególności częstego używania kokainy, są objawy psychotyczne. Zalicza się do nich urojenia prześladowcze (bycia śledzonym i kontrolowanym), lęk, stany depresyjne. Mogą wystąpić omamy dotykowe, tzw. formikacje, którym towarzyszy niepodważalne przekonanie, że na skórze lub pod nią przemieszczają się larwy, robaki, owady, pasożyty i inne insekty.

Regularne używanie kokainy wiąże się z dość szybkim rozwojem tolerancji, co prowadzi do uzależnienia. Dzieje się tak na skutek stałego obniżania wrażliwości układu nerwowego na narkotyk, a to wymusza częstsze stosowanie coraz większych dawek.

Odstawienie narkotyku może spowodować intensywne objawy abstynencyjne: od drażliwości i apatii, bólów głowy i nudności po drgawki, depresję i myśli sa­mobójcze.

Efektem chro­nicznego stosowania kokainy jest nieodwracalne uszkodze­nie układu nagrody w mó­zgu, co prowadzi do trwałych problemów z nastrojem. U części osób używających kokainy obserwowane są objawy depresji, nawet po długim czasie od odstawienia narkotyku.

Zgony związane z używaniem kokainy to głównie rezultat jej wpływu na układ sercowo-naczyniowy i mózg. Gwałtowny wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca przy jednoczesnym skurczu niektórych naczyń mogą być przyczynami zawału serca lub udaru mózgu.

Uzależnienie od kokainy prowadzi zwykle do wyniszczenia fizycznego i psychicznego, powoduje ponadto poważne problemy – finansowe lub prawne.

Z Badań Szkolnych nad Używaniem Alkoholu i Narkotyków przez Młodzież – ESPAD (z 2019 r.) wiemy, że niemal 97% młodzieży nigdy nie używało kokainy. Do jej używania kiedykolwiek w życiu przyznało się około 2,9% młodzieży w wieku 15-16 lat i 3,1% młodzieży w wieku 17-18 lat. Wyniki badania z 2019 roku wskazują na lekki trend spadkowy używania tej substancji przez młodzież w porównaniu do wyników badań z 2015 roku.

Posiadanie kokainy jest nielegalne i zagrożone karą pozbawienia wolności do 3 lat (lub więcej, gdy posiada się jej znaczną ilość). W szczególnych okolicznościach, w przypadku posiadania tzw. nieznacznych ilości kokainy, przeznaczonej na własny użytek, procedura może zostać umorzona przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Te rozwiązania prawne dotyczą osób powyżej 17 roku życia. Natomiast jeśli czyn karalny, jakim jest posiadanie kokainy, został popełniony przez osobę, która ukończyła 13 lat, ale jeszcze nie ukończyła lat 17, to postępowanie w tym przypadku jest prowadzone przez sąd rodzinny. Sąd może wydać postanowienie np. o udziale sprawcy w programie profilaktycznym lub poddaniu go oddziaływaniom wychowawczym czy resocjalizacyjnym.

LSD to dietyloamid kwasu lizergowego (tak brzmi chemiczna nazwa LSD-25), organiczny związek chemiczny. LSD to jedna z najsilniejszych substancji psychoaktywnych o działaniu halucynogennym, jej działanie jest odczuwalne po zażyciu mikroskopijnych dawek (milionowe części grama). Dystrybucja halucynogenu odbywa się za pomocą nasączonych nim małych kartoników wielkości małego paznokcia, zwanych blotterami.

LSD łączy się w mózgu z receptorami serotoniny, silnie je aktywując. Niskie dawki LSD przypominają nieco działanie marihuany. Wyższe powodują silne zmiany w postrzeganiu siebie i świata wokół. Stan ten cechuje się obecnością iluzji i halucynacji.
Nie da się jednak przewidzieć, czy odurzenie LSD będzie interesującą, barwną podróżą, czy koszmarnym przeżyciem.

LSD łączy się w mózgu z receptorami serotoniny, silnie je aktywując. Niskie dawki LSD przypominają nieco działanie marihuany. Wyższe powodują silne zmiany w postrzeganiu siebie i świata wokół. Stan ten cechuje się obecnością iluzji i halucynacji.
Nie da się jednak przewidzieć, czy odurzenie LSD będzie interesującą, barwną podróżą, czy koszmarnym przeżyciem.Mimo, że osoba pod wpływem LSD zdaje sobie sprawę ze swojego stanu i tego, że jest pod wpływem psychodeliku – nie jest wykluczone, że jej nieracjonalne zachowania mogą być przyczyną zagrożeń dla zdrowia. Niebezpieczeństwo to wzrasta proporcjonalnie do zażytej dawki. Nieprzewidywalność efektów psychicznych i dezorientacja wywołana przez narkotyk może być przyczyną samobójstw i innych śmiertelnych wypadków.
Choć brak dowodów na uzależniające właściwości LSD, to szybko wzrastająca tolerancja na działanie tej substancji powoduje konieczność zwiększania dawek przez osobę jej używającą, co stanowi zagrożenia dla zdrowia.
Używanie tego narkotyku wiąże z ryzykiem dla zdrowia psychicznego.
Z powodu silnego wpływu LSD na funkcje emocjonalne, u niektórych osób przeżycia po użyciu LSD mogą stać się „wyzwalaczem” dla trwałych schorzeń psychicznych.
Dość powszechnym zagrożeniem jest tzw. zła podróż pod wpływem LSD, czyli kryzys psychiczny charakteryzujący się silnym niepokojem, pobudzeniem i poczuciem zagubienia. Towarzyszy mu obawa o swoje zdrowie psychiczne i panicznych strach, że ten stan pozostanie na zawsze. Powrót do rzeczywistości następuje tak czy owak po kilkunastu godzinach, ale zdarza się, że w konsekwencji „złej podróży” może dojść do załamania psychicznego lub depresji.
W zależności od rozmiarów kryzysu i jego objawów, reakcja otoczenia powinna brać pod uwagę różne możliwości: od zapewnienia bezpieczeństwa i spokoju do ewentualnego zastosowania przymusu fizycznego i wezwania pomocy medycznej.
Jednym ze skutków używania LSD mogą być tzw. flashbacki – czyli nawroty doznań pojawiające się nawet po długim okresie czasu, pomimo zachowanej abstynencji. Stany takie mogą utrudniać lub zaburzać funkcjonowanie.
Wśród nowych substancji psychoaktywnych, czyli tzw. dopalaczy są takie, których efekty zbliżone są do działania LSD i jako takie mogą być sprzedawane. Ich toksyczność jest znacząca – powodują zaburzenia pracy serca, nerek i wątroby.

Z Badań Szkolnych nad Używaniem Alkoholu i Narkotyków przez Młodzież – ESPAD (z 2019 r.) wiemy, że 3,2 % młodzieży w wieku 15-16 lat (młodsza grupa) i 4,2 % młodzieży w wieku 17-18 lat (starsza grupa) używało LSD lub innych halucynogenów kiedykolwiek w życiu. Wyniki badania ESPAD z 2019 roku w porównaniu do wyników badania z 2015 roku wskazują na zmniejszenie odsetka młodzieży używającej tej substancji zarówno w młodszej jak i w starszej grupie wiekowej.

Posiadanie LSD jest nielegalne i zagrożone karą pozbawienia wolności do 3 lat (lub więcej, gdy posiada się znaczną ilość). W szczególnych okolicznościach, w przypadku posiadania tzw. nieznacznej ilości LSD, przeznaczonej na własny użytek, procedura może zostać umorzona przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Te rozwiązania prawne dotyczą osób powyżej 17 roku życia. Natomiast jeśli czyn karalny, jakim jest posiadanie ww. środka został popełniony przez osobę, która ukończyła 13 lat, ale jeszcze nie ukończyła lat 17, to postępowanie w tym przypadku jest prowadzone przez sąd rodzinny. Sąd może wydać postanowienie np. o udziale sprawcy w programie profilaktycznym lub poddaniu go oddziaływaniom wychowawczym czy resocjalizacyjnym.

Jest to substancja chemiczna zawarta głównie w tytoniu. Zazwyczaj nie oddziela się nikotyny od reszty wyrobów tytoniowych, gdyż zawarte są w nich inne substancje o właściwościach uzależniających i, przede wszystkim, toksycznych, w tym rakotwórczych.

Nikotyna najczęściej jest używana w postaci palenia wyrobów tytoniowych, rzadko bywa żuta z tytoniem. Czyste postacie nikotyny zawarte są w preparatach leczniczych (gumy do żucia, plastry, spray’e, aerozole) stosowanych w pomocy w odstawianiu wyrobów tytoniowych. Ostatnio nikotyna bywa używana w e-papierosach.

Nikotyna jest związkiem szybko dostającym się do mózgu i powodującym szybkie pobudzanie receptorów nikotynowych w neuronach cholinergicznych. Jako substancja działająca bardzo szybko i krótko, ma silne właściwości uzależniające. Powstaniu nałogu sprzyjają m.in. odczuwanie relaksu i krótkotrwała poprawa funkcji czuwania. Z paleniem tytoniu często wiążą się przyjemne okoliczności np. towarzyskie.

Bezpośrednie niekorzystne działanie nikotyny to zwężenie naczyń krwionośnych, co może powodować zwężenie tętnic ważnych dla życia (np. tętnic wieńcowych serca lub tętnic zwężonych chorobami). Ostre zatrucia nikotyną są rzadkie, ale zdarzają się. Największe problemy zdrowotne są związane z substancjami zawartymi w wyrobach tytoniowych, nieodłącznie towarzyszącymi nikotynie w czasie palenia. Dotyczy to m.in. tlenku węgla, który wiąże się z hemoglobiną w krwinkach i utrudnia dotlenienie komórek, tkanek i narządów. Oprócz substancji drażniących nabłonek oddechowy palacza i osób narażonych na bierne palenie, najpoważniejszą sprawą jest kilka tysięcy substancji rakotwórczych zawartych w tytoniu lub pojawiających się w czasie żarzenia się tytoniu. Uzależnienie od wyrobów tytoniowych jest jednym z najtrudniej leczących się uzależnień.

Polityka państwa wobec wyrobów tytoniowych (podnoszenie cen, zakazy palenia w miejscach publicznych, kampanie edukacyjne) oraz moda na niepalenie sprzyja postawom abstynenckim i próbom zaprzestania palenia oraz przyczynia się do systematycznego zmniejszenia liczby palących.
Zgodnie z wynikami badania ESPAD (Europejski Program Badań Ankietowych w Szkołach nt. Używania Alkoholu i Narkotyków) przeprowadzonego w 2019 r. wiemy, że połowa uczniów w wieku 15-16 lat nigdy nie paliła tytoniu. Wśród uczniów w wieku 17-18 lat nigdy nie próbowało palenia tytoniu 34,5% młodzieży. Wśród uczniów w wieku 15-16 lat do eksperymentowania z paleniem papierosów przyznawała się niemal połowa badanej młodzieży, zaś wśród uczniów w wieku 17-18 lat – 65% badanych uczniów. Odsetki uczniów, którzy podejmowali próby z paleniem są zbliżone wśród chłopców i dziewcząt zarówno w młodszej i starszej grupie wiekowej. Porównanie wyników badań z 2019 roku z wynikami z lat poprzednich wskazuje na trend spadkowy odsetka uczniów, którzy kiedykolwiek podejmowali próby palenia papierosów lub palą regularnie.

Tak, ale wyroby tytoniowe mogą być produkowane tylko przez licencjonowane fabryki a dystrybucja jest również reglamentowana. Istnieje surowy zakaz sprzedawania wyrobów tytoniowych nieletnim. Coraz więcej ograniczeń dotyczy palenia w miejscach publicznych.

Cannabis sativa to łacińska nazwa rośliny – konopi. Wytwarza się z niej środki odurzające, takie jak marihuana, haszysz i olej haszyszowy. Marihuana jest suszem z kwiatostanu i liści konopi. Najczęściej pali się ją w postaci tzw. skrętów, w lufkach lub w fajkach wodnych. Czasem marihuana jest również spożywana jako dodatek do jedzenia lub napojów. Podstawowa substancja psychoaktywna wchodząca w jej skład to tetrahydrokannabinol (THC). Ostatnie dane wskazują, że ryzyko związane z jej używaniem nasila się, gdyż na nielegalnym rynku dostępna jest marihuana zawierająca coraz wyższe stężenie THC. W latach 80. marihuana zawierała 3% THC, a ostatnimi czasy niekiedy jej stężenie dochodzi aż do 20-30% (średnie stężenia osiągają wartość 10%). Większe stężenie THC uzyskuje się m.in. poprzez stosowanie genetycznie modyfikowanych roślin oraz poprzez profesjonalne metody upraw. Marihuana, oprócz THC, zawiera także inne substancje: pozostałe kannabinoidy (substancje oddziałujące na system nerwowy), terpeny (związki naturalne odpowiedzialne za zapach), substancje smoliste (w jednym skręcie jest tyle substancji smolistych co w kilkunastu papierosach).

W występowaniu efektów działania marihuany pośredniczy w organizmie układ endokannabinoidowy, który składa się między innymi z receptorów CB1 i CB2 oraz endokannabinoidów wytwarzanych przez organizm. Endokannabinoidy to substancje działające podobnie do THC (substancji, która jest kluczowym składnikiem marihuany działającym na mózg człowieka), które wpływają na działanie wielu naszych układów wewnętrznych i oddziaływają na naszą aktywność motoryczną, nastrój, motywację czy odczuwanie głodu i sytości. Receptory CB1 są zlokalizowane przede wszystkim w mózgu. Szczególnie duże ich skupiska znajdują się w okolicach związanych z ruchami ciała, uczeniem się, pamięcią i w tzw. „układzie nagrody”, czyli części mózgu odpowiedzialnej za odczuwanie przyjemności.

Aby zrozumieć jak działa THC w mózgu wyobraź sobie, że paląc marihuanę dostarczasz poprzez płuca do mózgu dużą ilość substancji psychoaktywnej, właśnie THC, która aktywizuje (ewentualnie pobudza) receptory CB1. Receptory CB1 wpływają na ilość wydzielanej przez Twój mózg dopaminy, ważnego neuroprzekaźnika, który odgrywa ważną rolę w układzie nagrody. Dopamina jest odpowiedzialna za adekwatne reakcje wtedy, gdy spotka Cię coś przyjemnego. Gdy dostarczasz do organizmu THC, Twój mózg produkuje duże ilości dopaminy, co subiektywnie odbierasz jako stan rozluźnienia, przyjemności i relaksu. Po ustaniu działania THC mózg stara się wrócić do normalnego funkcjonowania a ilość wydzielanej dopaminy wraca do równowagi.

Gdy jednak powtarzane są doświadczenia z używaniem marihuany i dostarczaniem do organizmu THC, mózg zaczyna tracić tę naturalną zdolność powracania do stanu biologicznej równowagi a ilość wydzielanej dopaminy drastycznie maleje. Zbyt mała ilość dopaminy powoduje, że czujesz się poirytowany, rozdrażniony, rzeczy, które cię cieszyły kiedyś, nie niosą już takiej przyjemności, możesz odczuwać potrzebę sięgnięcia po kolejną dawkę marihuany. Aby więc znów odczuć przyjemność, zlikwidować rozdrażnienie czy niepokój sięgasz znowu po marihuanę, która sprowokuje wydzielanie odpowiedniej ilości dopaminy, byś znów poczuł się dobrze. Twój mózg i jego neuroplastyczne możliwości zostały uszkodzone. W ten sposób rozwija się uzależnienie. Jak widzisz uzależnienie nie jest tylko kwestią słabej czy silnej woli, ale przede wszystkim pewnych procesów biologicznych, które dokonują się w mózgu niezależnie, czy tego chcesz czy nie.

Najskuteczniejszym sposobem, aby mózg zaczął normalnie funkcjonować, a wydzielanie dopaminy i funkcjonowanie wielu innych układów wróciło do normy, jest zachowanie abstynencji od THC, co bywa nieraz trudne.

Oddziaływanie THC na mózg trwa do około 6 godzin i przebiega zwykle w następujący sposób: w pierwszej chwili odczuwalna staje się subiektywna poprawa nastroju, rozluźnienie, czasem nawet euforia. Wyrazem tego stanu mogą być: nieadekwatna do okoliczności wesołkowatość i nadmierna gadatliwość. Następnie może wystąpić nadwrażliwość słuchowa i wzrokowa, a także zaburzenia w postrzeganiu czasu i przestrzeni. Osoba po zażyciu marihuany zaczyna koncentrować się na swoich przeżyciach wewnętrznych. Oddziaływanie marihuany nie zawsze przebiega jednak w ten sam sposób i zależy od różnych czynników (m.in. od jej składu chemicznego, wielkości dawki, drogi przyjęcia, stanu emocjonalnego osoby ją zażywającej). Może zdarzyć się i tak, że wypalenie skręta, zamiast poprawić nastrój, pogłębi poczucie przygnębienia.

Sytuacja, w której tracimy kontrolę nad tym, co robimy zawsze jest ryzykowna. Dlatego każde zażycie marihuany jest potencjalnie niebezpieczne. Nie oznacza to jednak, że jednokrotne jej użycie prowadzi od razu do uzależnienia.

THC długo pozostaje w organizmie i jest wykrywalne w testach moczu nawet po kilkunastu dniach od zażycia marihuany, w przypadku osób przewlekle używających. Sięganie po marihuanę może prowadzić do niszczących skutków. Jednym z nich jest pogorszenie funkcjonowania mózgu. THC zaburza przewodnictwo impulsów nerwowych – neurony stają się bardziej „ospałe”. Przejawia się to kłopotami w zapamiętywaniu, trudnościami w koncentracji uwagi, apatią, osłabieniem zainteresowań, trudnościami w rozwiązywaniu problemów i zadań oraz problemami w komunikacji z innymi ludźmi. Niekiedy używanie marihuany może wywołać chorobę psychiczną. Ponadto mogą wystąpić zaburzenia łaknienia, snu, drażliwość czy nadpobudliwość. Z racji tego, że marihuana zawiera dużą ilość substancji smolistych, długotrwałe jej używanie może prowadzić do szkodliwych następstw w obrębie układu oddechowego (krtań, oskrzela, płuca), krwionośnego (serce) i pokarmowego (wątroba), a także rozrodczego (u kobiet następują zaburzenia owulacji, a u mężczyzn spada ilość plemników i pogarsza się jakość nasienia). Substancje smoliste są również rakotwórcze.

Używanie marihuany w okresie dorastania może być szczególnie szkodliwe dla zdrowia, zarówno fizycznego, jak i psychicznego. W okresie dojrzewania centralny układ nerwowy (mózg) ulega dużym przeobrażeniom. Nie jest wystarczająco silny, żeby poradzić sobie z tak dużym obciążeniem, jakim są narkotyki. W badaniach oszacowano, że osoba, która w wieku dojrzewania paliła konopie co najmniej 50 razy, naraża się na 2-3 razy większe ryzyko zachorowania na schizofrenię niż osoba nie przyjmująca tego narkotyku.

Zgodnie z wynikami badania ESPAD (Europejski Program Badań Ankietowych w Szkołach nt. Używania Alkoholu i Narkotyków) przeprowadzonego w 2019 r. wiemy, że ponad 78,6% uczniów w wieku 15-16 lat oraz niemal 63% uczniów w wieku 17-18 lat nigdy nie używało marihuany lub haszyszu. Zdecydowana zatem większość młodych osób nie sięga po przetwory konopi. Wyniki badań ESPAD z 2019 roku w porównaniu z wynikami badań z 2015 roku wskazują na wyraźny spadek odsetka młodzieży używającej marihuany lub haszyszu kiedykolwiek w życiu i wzrost odsetka tych, którzy nigdy nie używali tych substancji.
Odsetki młodzieży, która przyznaje się do używania marihuany lub haszyszu w sposób okazjonalny jest jeszcze mniejszy. Do używania przetworów konopi w okresie 30 dni przed badaniem przyznaje się w grupie wiekowej 15-16 lat – 9% młodzieży, a w starszej grupie wiekowej tj. 17-19 lat – 15% uczniów. Chłopcy częściej używają marihuany lub haszyszu niż dziewczęta.

Posiadanie marihuany jest nielegalne i zagrożone karą pozbawienia wolności do 3 lat (lub więcej, gdy posiada się jej znaczną ilość). W szczególnych okolicznościach, w przypadku posiadania tzw. nieznacznych ilości marihuany, przeznaczonej na własny użytek, procedura może zostać umorzona przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Te rozwiązania prawne dotyczą osób powyżej 17 roku życia. Natomiast jeśli czyn karalny, jakim jest posiadanie marihuany, został popełniony przez osobę, która ukończyła 13 lat, ale jeszcze nie ukończyła lat 17, to postępowanie w tym przypadku jest prowadzone przez sąd rodzinny. Sąd może wydać postanowienie np. o udziale sprawcy w programie profilaktycznym lub poddaniu go oddziaływaniom wychowawczym czy resocjalizacyjnym.

Ecstasy to uliczna nazwa MDMA, syntetycznej substancji o działaniu pobudzającym i empatogennym. Ecstasy występuje głównie w formie tabletek, kapsułek i proszku. Stężenie MDMA może być w nich bardzo różne – wiele zależy od tego, w której części świata zostało wyprodukowane i gdzie jest sprzedawane. Co pewien czas pojawiają się tabletki ekstazy zawierające substancje bardziej toksyczne niż MDMA (np. PMMA w tabletce „Mitsubishi”).

Efekty działania ecstasy są uzależnione od wielu czynników – rodzaju tabletek (ich skład bywa zmienny, szczególnie jeśli chodzi o stężenie MDMA i zawartość innych substancji, także psychoaktywnych) oraz ilości zażytych tabletek. Efekt działania zależy również od indywidualnych predyspozycji – wagi ciała, wcześniejszych doświadczeń z narkotykiem, stanu zdrowia, a także nastroju. Niezmiernie istotne są także okoliczności, w których narkotyk jest przyjmowany.

Choć Ecstasy powoduje przypływ energii, uczucie pobudzenia i daje poczucie bliższych relacji z innymi to używanie tej substancji wywołuje wiele negatywnych efektów. Wzmaga ono napięcie mięśni i wywołuje niekontrolowane skurcze żuchwy. Powoduje, że widzenie staje się niewyraźne i rozmazane. Osoba pod wpływem ecstasy ma silnie rozszerzone źrenice, poci się i może mieć zimne dreszcze. W sferze psychicznej może dochodzić do stanów niepokoju, nerwowości, a nawet lęku. Osoba może być niestabilna psychicznie i rozedrgana emocjonalnie.

Efekty działania ekstazy utrzymują się do 4-6 godzin. Następne dwa dni po użyciu nie będą należeć do najprzyjemniejszych – skutki zażycia ecstasy będą wyraźnie odczuwalne, powodując obniżony nastrój, zmęczenie i przygnębienie.

Największym niebezpieczeństwem jest hipertermia i rozrzedzenie krwi. Pod wpływem MDMA organizm nie radzi sobie z rozpoznawaniem zmian temperatury. W praktyce wygląda to tak, że wzrasta temperatura ciała, w pomieszczeniu jest gorąco i duszno, ale osoba nie czuje tego. Poci się, traci wodę, ale jej nie uzupełnia, gdyż nie czuje pragnienia. Jest to niebezpieczne i może skończyć się nawet śmiercią.

Nie ma bezpiecznych dawek ecstasy. Wyższe dawki wcale nie przynoszą więcej pożądanych efektów, wręcz przeciwnie pod wpływem zbyt dużej dawki można poczuć się zdezorientowanym bądź odizolowanym od otoczenia. Wzrasta też oczywiście ryzyko hipertermii.

MDMA podnosi ciśnienie krwi i przyspiesza tętno, dlatego jest to substancja szczególnie niebezpieczna dla osób cierpiących na problemy kardiologiczne. Znaczenie mają także schorzenia neurologiczne i problemy psychiczne, nawet te – wydawałoby się – niezbyt poważne. Jeśli ktoś ma skłonności do stanów depresyjnych, stanów lękowych lub ktoś z rodziny chorował psychicznie – powinien unikać ecstasy jak ognia.

Używanie MDMA w połączeniu z innymi substancjami psychoaktywnymi może powodować dodatkowe ryzyko – niezmiernie trudno jest przewidzieć efekty działania takiej mieszanki. Alkohol z kolei zmniejsza odczuwanie efektów MDMA, co powoduje, że ludzie sięgają po więcej tabletek i ryzykują przedawkowanie.

MDMA nie uzależnia fizycznie, ale jego stosowanie może spowodować, że trudno będzie wyobrazić sobie imprezę czy spotkanie towarzyskie bez tabletki ecstasy.

Mimo kilkudziesięcioletniej historii używania ecstasy, długoterminowe efekty działania MDMA nie są jeszcze dobrze rozpoznane. Nie można wykluczyć, że narkotyk zaburza procesy zapamiętywania.

Z Badań Szkolnych nad Używaniem Alkoholu i Narkotyków przez Młodzież – ESPAD (z 2019 r.) wiemy, że bardzo niewielki odsetek młodzieży używało MDMA. Do używania kiedykolwiek w życiu przyznało się 3,3% młodzieży z grupy wiekowej 15-16 lat, zaś w grupie wiekowej 17-18 lat do używania MDMA kiedykolwiek w życiu przyznało się – 5,1 % młodzieży

Posiadanie ecstasy jest nielegalne i zagrożone karą pozbawienia wolności do 3 lat (lub więcej, gdy posiada się jej znaczną ilość). W szczególnych okolicznościach, w przypadku posiadania tzw. nieznacznych ilości ecstasy, przeznaczonej na własny użytek, procedura może zostać umorzona przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Te rozwiązania prawne dotyczą osób powyżej 17 roku życia. Natomiast jeśli czyn karalny, jakim jest posiadanie ecstasy, został popełniony przez osobę, która ukończyła 13 lat, ale jeszcze nie ukończyła lat 17, to postępowanie w tym przypadku jest prowadzone przez sąd rodzinny. Sąd może wydać postanowienie np. o udziale sprawcy w programie profilaktycznym lub poddaniu go oddziaływaniom wychowawczym czy resocjalizacyjnym.

Mefedron to nazwa pochodnej katynonu, zsyntetyzowanej pod koniec lat 30-tych ubiegłego stulecia, po czym… zapomnianej. Aż do 2000 roku, kiedy to jeden z izraelskich koncernów chemicznych szukając bardziej ekologicznych preparatów do ochrony roślin przed mszycami rozpoczął pracę nad mefedronem. Psychoaktywne właściwości substancji zostały szybko dostrzeżone nie tylko przez owady, ale w związku z tym pierwotnym zastosowaniem mefedronu – jest on często określany mianem „odżywki dla roślin”.
Mefedron-narkotyk jest sprzedawany jako biały lub prawie biały proszek. Na ogół przyjmowany jest drogą pokarmową lub poprzez śluzówki nosa, bywa też stosowany dożylnie.

Budowa chemiczna mefedronu jest zbliżona do amfetaminy, a jego działanie na mózg przypomina działanie innych stymulantów: zwiększa wydzielanie dopaminy, noradrenaliny i prawdopodobnie serotoniny. Jednak szczegóły oddziaływania narkotyku na układ nerwowy nie do końca są znane.
Odurzenie mefedronem w dużym stopniu zależy od dawki i drogi przyjęcia. Narkotyk ten działa, z jednej strony jak amfetamina i kokaina, tzn. pobudza fizycznie i psychicznie, a z drugiej podobnie do MDMA (ekstasy), powodując uczucie większej otwartości i zwiększając empatię.
Ponieważ narkotyk ten jest stosowany od niedawna, nasza wiedza na temat jego długotrwałego oddziaływania na organizm ludzki jest ograniczona. Wiadomo jednak, że może on spowodować poważne zagrożenia zdrowotne, i że niesie wysokie ryzyko uzależnienia.

Wiedza na temat długotrwałego oddziaływania mefedronu na organizm ludzki jest ograniczona. Wiadomo, że może on spowodować poważne zagrożenie zdrowotne, i że niesie wysokie ryzyko uzależnienia.
Obserwacje kliniczne i opinie użytkowników wymieniają takie negatywne efekty, jak: szczękościsk, nudności, niepokój, bezsenność, a także urojenia i halucynacje będące wynikiem zaburzeń/braku snu. Te ostatnie objawy mogą prowadzić do epizodów psychotycznych, lub wręcz być „wyzwalaczem” dla trwałych zaburzeń psychicznych. Systematyczne używanie mefedronu prowadzi do ogólnego obniżenia nastroju i depresji. Spekuluje się również, że mefedron uruchamia procesy, których skutkiem może być nawet samobójstwo.
Wiemy o tym, że mefedron można dość łatwo przedawkować, szczególnie gdy jest przyjmowany drogą dożylną. Przedawkowanie objawia się silnym przyspieszeniem akcji serca i zaburzeniami jego rytmu przechodzącymi w palpitacje. Jako że narkotyk, podobnie jak inne stymulanty, zwęża naczynia krwionośne – następuje podniesienie ciśnienia krwi, co może prowadzić do udaru mózgu.
Przyjęcie mefedronu może spowodować także stan zwany hiponatremią, polegający na obniżeniu się poziomu sodu we krwi, co prowadzi do obrzęku mózgu.
W przypadku większości zgonów, gdzie w ciałach ofiar znaleziono ślady mefedronu, obecne były także ślady innych substancji zmieniających świadomość (lub ich metabolity). Świadczy to o zagrażających życiu interakcjach mefedronu z innymi narkotykami, lekami lub alkoholem.
Prawdopodobnie ze względu na podobieństwo nazw, mefedron bywa mylony z metadonem. Taka pomyłka niesie ze sobą (szczególnie u osób nieuzależnionych od opiatów) zagrożenie zgonem na skutek depresji oddechowej.
Stosowanie mefedronu może szybko doprowadzić do uzależnienia. Im bardziej bezpośrednią drogą jest on przyjmowany, tym ten efekt jest wyraźniejszy. Odstawieniu mefedronu towarzyszy pragnienie ponownego przyjęcia, co może prowadzić do zachowań kompulsywnych i powrotu do używania narkotyku. Podobnie, jak w przypadku innych stymulantów, dość szybko dochodzi do wzrostu tolerancji, co powoduje konieczność przyjmowania coraz większych dawek dla osiągnięcia takiego samego efektu.
Jednym z objawów zażycia mefedronu są silne poty. Po pewnym czasie używania narkotyku ubrania przesiąkają odorem zmetabolizowanego mefedronu.
Uważa się, że używanie mefedronu może sprzyjać podejmowaniu ryzykownych zachowań seksualnych.

Posiadanie mefedronu jest nielegalne i zagrożone karą pozbawienia wolności do 3 lat (lub więcej, gdy posiada się znaczną ilość). W szczególnych okolicznościach, w przypadku posiadania tzw. nieznacznej ilości mefedronu, przeznaczonej na własny użytek, procedura może zostać umorzona przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Te rozwiązania prawne dotyczą osób powyżej 17 roku życia. Natomiast jeśli czyn karalny, jakim jest posiadanie ww. środka został popełniony przez osobę, która ukończyła 13 lat, ale jeszcze nie ukończyła lat 17, to postępowanie w tym przypadku jest prowadzone przez sąd rodzinny. Sąd może wydać postanowienie np. o udziale sprawcy w programie profilaktycznym lub poddaniu go oddziaływaniom wychowawczym czy resocjalizacyjnym.

W Niemczech w czasie II wojny światowej poszukiwano nowych leków przeciwbólowych, które mogłyby zastąpić morfinę. W 1941 roku G. Ehrhard i M. Bockmühl zsyntetyzowali nowy lek i był nim właśnie metadon.
Metadon jest syntetycznym lekiem opioidowym, aktywizującym receptory opioidowe. Najczęściej występuje w postaci syropu. Metadon używany w celach pozamedycznych prowadzi do rozwoju poważnego uzależnienia psychicznego i fizycznego.

Metadon ma działanie przeciwbólowe, uspokajające, wpływa hamująco na ośrodek oddechowy ośrodkowego układu nerwowego, zwiotcza mięśnie, zwalnia czynność serca. Metadon znalazł szerokie zastosowanie w leczeniu substytucyjnym (zastępczym) uzależnienia od heroiny czy morfiny. Stosując doustnie metadon u osób uzależnionych od heroiny czy morfiny nie dopuszcza się do wystąpienia objawów abstynencji m.in. takich jak: wzrost ciśnienia krwi i temperatury ciała, dreszcze, bóle stawowo-mięśniowe, biegunka, wymioty, zaburzenia snu, drażliwość a przede wszystkim silne pragnienie (głód) zażycia kolejnej dawki narkotyku. Po dopasowaniu odpowiedniej dawki leku, osoba uzależniona od heroiny czy morfiny może normalnie funkcjonować, pracować czy opiekować się swoimi dziećmi. Odpowiednio dobrana dawka metadonu nie upośledza bowiem funkcji myślenia i reakcji emocjonalnych.

Metadon używany w celach innych niż medyczne, poza nadzorem lekarza, stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia a nawet życia. Podobnie jak inne substancje z grupy opioidów, prowadzi do rozwoju uzależnienia psychicznego i fizycznego oraz rozwoju tolerancji tzn. że aby uzyskać ten sam efekt osoba używająca musi zwiększać wielkość dawki. Uzależnienie od metadonu, podobnie jak w przypadku uzależnienia od innych opioidów, prowadzi do wielu szkód zdrowotnych oraz upośledzenia funkcjonowania społecznego – zdobycie i użycie substancji staje się główną osią organizującą życie, zwykle dochodzi do zerwania więzi z bliskim osobami, grono znajomych zawęża się do osób biorących substancję, następuje zaniedbywanie zainteresowań i pasji, porzucenie szkoły, często podejmowane są ryzykowne kontakty seksualne. Dożylne przyjmowanie metadonu stwarza dodatkowe, poważne ryzyko zakażenia wirusem HIV, HCV, HBV. Metadon można śmiertelnie przedawkować. Zgon następuje na skutek depresji ośrodka oddechowego w mózgu.

Morfina to najważniejszy alkaloid opium, otrzymywanego z maku lekarskiego (Papaver somniferum). Należy do grupy substancji nazwanej opioidami. Do tej samej grupy substancji należy heroina, buprenorfina, metadon czy fentanyl. Nazwa morfiny wywodzi się od imienia greckiego boga marzeń sennych – Morfeusza, ze względu na jej dawniej wykorzystywane właściwości nasenne. Morfina obecnie ma szerokie zastosowanie w medycynie jako lek o działaniu przeciwbólowym. Wykazuje także działanie uspokajające i przeciwkaszlowe. Jako lek występuje w postaci tabletek lub ampułek z bezbarwnym płynem. Morfina bywa używana w celach innych niż medyczne. Nielegalnie morfina występuje w postaci proszku o kolorze białym, różowym, szarym lub brunatnym.

Morfina, podobnie jak inne opioidy np. heroina czy metadon działa pobudzająco na receptory mi znajdujące się m.in. w mózgu. Używając morfiny lub innych opioidów aktywizujemy receptory mi, co prowadzi do wystąpienia całego spektrum objawów, takich jak: zniesienie odczuwania bólu, stan nieuzasadnionego dobrego samopoczucia, stępienie wrażliwości na przykre bodźce, depresja ośrodka oddechowego w mózgu, zwężenie źrenic, obniżenie napięcia mięśni, osłabienie perystaltyki przewodu pokarmowego, zmiany temperatury ciała, obniżenie sprawności umysłowej, senność, mdłości, wymioty i zjawisko tolerancji. W przypadku użycia zbyt dużej dawki może nastąpić zgon na wskutek niewydolności oddechowej.

Morfina, podobnie jak inne substancje należące do grupy opioidów, szybko wywołuje zjawisko tolerancji, tzn. że aby uzyskać ten sam efekt osoba używająca musi zwiększać wielkość przyjmowanej dawki. Używanie morfiny prowadzi także do rozwoju najpierw zależności psychicznej a potem fizycznej. Głód substancji związany z zażywaniem morfiny, podobnie jak innych opioidów, jest bardzo silny, dlatego staje się dominującym czynnikiem, który prowadzi do upośledzenia życia i podporządkowania wszystkiego przyjmowaniu narkotyku. Morfina działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, co może doprowadzić do zgonu na skutek niewydolności oddechowej. Używanie morfiny z innymi środkami działającymi depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy takimi jak alkohol czy leki z grupy benzodiazepin zwiększa ryzyko zgonu na skutek depresji układu oddechowego. Przyjmowanie morfiny w iniekcjach, z użyciem niesterylnych, skażonych igieł i strzykawek, może prowadzić do zakażeń m.in.: HIV, żółtaczką typu B i C.

Substancje wziewne to duża grupa bardzo zróżnicowanych pod względem chemicznym substancji (m.in. toluen, octan etylu, trójchloroetylen, butan, propan, aceton, azotan amylu, podtlenek azotu, halotan), których cechą wspólną jest, że w temperaturze pokojowej lub lekko podgrzanej występują w formie lotnej (gaz, para) lub aerozolowej i są rozpuszczalne w tłuszczach (co umożliwia penetrację przez osłonki komórek nerwowych).

Większość substancji wziewnych szybko przenika przez barierę krew-mózg i szybko wpływa na neurony mózgu. Oczekiwanymi efektami są oszołomienie, odczuwanie oderwania się od kłopotów dnia codziennego. Często pożądanym efektem jest doznawanie omamów i przeżywanie przebywania w niesamowitym świecie.

Większość substancji wziewnych szybko przenika przez barierę krew-mózg i szybko wpływa na neurony mózgu. Oczekiwanymi efektami są oszołomienie, odczuwanie oderwania się od kłopotów dnia codziennego. Często pożądanym efektem jest doznawanie omamów i przeżywaniSubstancje wziewne są niebezpieczne, głównie w związku z silnym toksycznym działaniem na mózg, co powoduje (szczególnie przy przewlekłym używaniu) trwałe upośledzenie wielu funkcji psychicznych i zmiany zanikowe mózgu. Często skutkuje to trudnościami w uczeniu się i trudnościami w dostosowaniu się do życia społecznego. Zmiany te dominują nad objawami uzależnienia, które polegają głównie na silnym poszukiwaniu substancji i dążeniu do bycia pod ich wpływem. Innymi poważnymi powikłaniami używania substancji wziewnych są uszkodzenia wątroby i nerek, uszkodzenia nerwów obwodowych, podrażnienie i stany zapalne śluzówek ust, gardła, tchawicy, oskrzeli i tkanek płuc Wdychanie lotnych rozpuszczalników zużyciem plastikowej torby zakładanej na głowę grozi uduszeniem się . e przebywania w niesamowitym świecie.

Substancje wziewne są używane przeważnie przez najbiedniejsze grupy użytkowników narkotyków, głównie dzieci. W wielu krajach zjawisko dotyczy dzieci bezdomnych i z marginesu społecznego, co powoduje, że trudno ocenić rozmiary tego niepokojącego zjawiska.
Z Badań Szkolnych nad Używaniem Alkoholu i Narkotyków przez Młodzież – ESPAD (z 2019 r.) wiemy, że około 8,6% młodzieży w wieku 15-16 lat i 6,9 % uczniów w wieku 17-18 lat używało substancji wziewnych chociaż jeden raz w swoim życiu. Wyniki badań ESPAD z 2019 roku w porównaniu z wynikami badań z lat wcześniejszych wskazują na trend spadkowy używania substancji wziewnych w młodszej i starszej grupie wiekowej kiedykolwiek w życiu.
Wyniki badania ESPAD z 2019 roku we wskaźniku używanie substancji wziewnych w okresie 30 dni przed badaniem wskazują, że młodzież niemal nie sięga po te substancje. Wskaźnik używania substancji wziewnych w okresie 30 dni przed badaniem wynosił 2% w młodszej grupie wiekowej (15-16 lat) i 1% w starszej grupie wiekowej (17-18 lat).

Większość substancji wziewnych jest legalna, ale ma zastosowanie gospodarczo-przemysłowe (np. paliwa, rozpuszczalniki, substancje do prania). Wziewne substancje znieczulające są preparatami leczniczymi, które są jednak przeznaczone do konkretnych procedur medycznych i nie powinny być stosowane w innych celach.