To, jak się zachowujemy, jak radzimy sobie z emocjami czy też jakie podejmujemy decyzje zależy od sieci neuronów znajdujących się w różnych strukturach mózgu, rdzenia kręgowego i w obwodowym układzie nerwowym.
Przekazują sobie one istotne dla funkcjonowania całego organizmu informacje – i odpowiadają za to, jak mózg się uzależnia.
Połączenia nerwowe tworzące sieci koordynują i regulują to co czujemy, myślimy i robimy. Komórki wysyłają rozmaite informacje za pomocą sygnałów elektrycznych i chemicznych. Ich praca przypomina zatem sprinterskie wyścigi sztafetowe.
Parę słów o komunikacji międzyneuronalnej
Substancjami odpowiedzialnymi za przesyłanie sygnałów chemicznych są neuroprzekaźniki.
Przenoszą one informacje między neuronami. Należą do nich m.in. dopamina, noradrenalina, endorfina. To, czy informacja zostanie odebrana przez drugą komórkę zależy natomiast od receptorów (chemicznych odbiorników).
Są to wyspecjalizowane miejsca (białka) w neuronie, które mogą przechwycić przekazywaną wiadomość. Poszczególne receptory w komórkach są uwrażliwione na działanie wybranych neuroprzekaźników.
Komórka mózgowa (neuron) uwalnia neuroprzekaźnik do synapsy, za pomocą której komórki są ze sobą połączone. Neuroprzekaźnik łączy się ze specyficznym dla niego receptorem w błonie postsynaptycznej (komórce odbiorczej) i wywołuje w niej odpowiednią reakcję.
Powstające w niej zmiany elektryczne (polaryzacja – pobudzanie lub depolaryzacja – hamowanie) potwierdzają, że wiadomość została dostarczona.
Mechanizm komunikacji międzyneuronalnej jest również wyposażony w system hamowania. Na neuronach uwalniających neuroprzekaźniki znajdują się transportery (białka transportowe), które wciągają je z powrotem do neuronu. Ten mechanizm, zwany wychwytem zwrotnym, przerywa nadawanie sygnału.
Jak substancje psychoaktywne zmieniają działanie mózgu
Narkotyki są substancjami, które często mają strukturę chemiczną przypominającą naturalne neuroprzekaźniki. Z tego względu różne narkotyki, np. marihuana czy kokaina mogą aktywować komórki mózgowe, które zazwyczaj reagują na nie jak na naturalnie uwalniające się w organizmie neurotransmitery.
Substancje psychoaktywne, w przeciwieństwie do neuroprzekaźników, zaburzają pracę mózgu, bo nie przekazują normalnej wiadomości. Narkotyki zakłócają pracę mózgu również poprzez doprowadzanie do uwalniania nadmiernej ilości naturalnych przekaźników, jak np. dopaminy.
W efekcie zaburzają również naturalny proces hamowania, który stopuje ich uwalnianie. To sprawia, że wiadomości wysłane przez komórki są nienaturalnie wzmocnione.
Dopamina
Większość narkotyków oddziałuje na produkcję wspomnianej dopaminy w układzie nagrody należącym do układu limbicznego, a więc rejonu mózgu, który reguluje przeżywanie emocji, motywacji i poczucia przyjemności. W normalnych sytuacjach, np. podczas zjedzenia ulubionego dania, system ten nagradza dane zachowanie, wywołując uczucie przyjemności.
Natomiast nadmierna stymulacja układu nagrody wprowadza w stan euforii. To znacznie silniejsze wzmocnienie aniżeli zwykła przyjemność. Rośnie zatem ryzyko powtarzania doświadczenia, a w efekcie – uzależnienia.
Jak mózg się uzależnia?
Nasze mózgi są zaprogramowane do tego, aby zapewnić nam przetrwanie.
Aktywności, które temu służą, w szczególności jedzenie czy uprawianie seksu łączą się z doświadczaniem przyjemności. Uruchamiają układ nagrody i sprawiają, że mózg zapamiętuje dane doświadczenie i dąży do jego powtarzania, jednocześnie nie zadając sobie za dużo trudu by ocenić, czy dane zachowanie faktycznie jest bezpieczne i korzystne z punktu widzenia zachowania zdrowia i życia.
Natura uzależnienia
Działanie narkotyków w sposób przewrotny naśladuje te zachowania czy doświadczenia, które uruchamiają układ nagrody. Co więcej, substancje psychoaktywne dostarczają silniejszego wzmocnienia w postaci euforii.
Tym samym stany, w które wprowadzają są kodowane przez mózg jako przyjemne, a więc zgodnie z duchem ekonomii myślenia, którym kieruje się mózg – powinny zapewniać przetrwanie. W następstwie pojawia się chęć do powtórzenia tego doświadczenia. Można powiedzieć, że mózg pod wpływem substancji psychoaktywnych choruje.
Nie można przecież nazwać tego inaczej, skoro sięganie po narkotyki nie tylko nie zwiększa szans na przetrwanie, ale je zmniejsza, prowadząc z czasem ku wyniszczaniu się.
➥ Poznaj więcej faktów o narkotykach
‣ Zobacz leksykon od A do Z
‣ Informator Poradni narkotykowej on-line
➥ Szukasz pomocy lub wsparcia?
‣ skorzystaj z młodzieżowego telefonu zaufania 116111
‣ zasięgnij anonimowej porady e-mail lub porozmawiaj na czacie
Źródło:
Drugs, Brains, and Behavior: The Science of Addiction, Drug and the Brain, National Instytute on Drug Abuse – dostęp 20.05.2017