Kiedy ktoś w naszym bliskim otoczeniu zaczyna mówić wprost, że ma już wszystkiego dosyć i chce popelnić samobójstwo, zaczynamy się niepokoić. Nie zawsze ten lęk uświadamiamy sobie od razu. Czasami próbujemy bronić się przed nim bagatelizując te sygnały ostrzegawcze: „daj spokój, każdy czasami chciałby zniknąć” czy puszczając je mimo uszu.
Dlaczego samobójstwo?
Mówienie o śmierci bywa wyrazem pragnienia odsunięcia się od bolesnych i trudnych emocji, które wydają się w danym momencie nie do zniesienia. Dopóki nie poznamy głębiej sytuacji drugiej osoby, jej historii, w której mogło dojść do traumatycznych doświadczeń życiowych, nie wiemy, co stoi za tego rodzaju komunikatami i dlatego trzeba je zawsze traktować poważnie.
Oznacza to, że nie można pozostawać na to obojętnym. Doszukiwanie się w mówieniu o samobójstwie chęci manipulowania otoczeniem czy pragnienia zwrócenia na sobie uwagi może doprowadzić do ignorowania zagrożenia. Nie zawsze myśli o odebraniu sobie życia wyrażane są wprost.
Inne sygnały ostrzegawcze
Niekiedy obserwujemy, że ktoś kogo znamy ma przedłużający się zły nastrój i zaczyna unikać kontaktów z innymi. Nawet jeżeli nie mówi o samobójstwie, to martwimy się, czy nie jest tym zagrożony/zagrożona. Nie bez powodu.
Depresja może skłaniać do podejmowania tego rodzaju dramatycznej decyzji. Również inne zaburzenia, takie jak m.in. uzależnienia od substancji psychoaktywnych, schizofrenia, zaburzenia lękowe, a nawet przewlekłe choroby somatyczne potęgują ryzyko popełnienia samobójstwa.
Zachowania samobójcze – co to oznacza?
Ekstremalnym przejawem zachowań samobójczych jest odebranie sobie życia. Do tych zachowań należą również myśli samobójcze, zaabsorbowanie śmiercią, planowanie i przygotowywanie samobójstwa, próby samobójcze. Samo więc pojawienie się myśli o odebraniu sobie życia traktujemy za przejaw zachowań samobójczych.
Zachowania i myśli samobójcze
13 sygnałów ostrzegawczych w czyimś postępowaniu
- Wypowiadanie myśli czy planów samobójczych, mówienie o beznadziejności czy bezsensie życia.
- Podjęcie próby samobójczej w przeszłości.
- Poszukiwanie informacji, w jaki sposób odebrać sobie życie, gromadzenie np. leków.
- Pożegnania, przygotowywanie listów pożegnalnych, porządkowanie spraw.
- Pogorszenie lub duża zmienność nastroju,
- Wzrost zachowań impulsywnych, akty agresji i autoagresji.
- Trudności z koncentracją, poczucie bycia nieobecnym, opuszczanie zajęć w szkole.
- Wycofywanie się z kontaktów z rodziną, przyjaciółmi, znajomymi,
z aktywności. - Sięganie po substancje psychoaktywne lub nasilenie ich używania.
- Odrzucenie pomocy, poczucie osamotnienia i opuszczenia przez innych.
- Odczuwanie długotrwałego zmęczenia i bezsilności.
- Brak wiary w możliwość rozwiązania problemów, poradzenia sobie
z trudnościami. - Oskarżanie siebie, poczucie winy, poczucia bycia ciężarem dla innych.
W jaki sposób reagować?
Jeżeli znamy kogoś kto przejawia podobne zachowania lub doświadcza podobnych przeżyć, może to oznaczać, że znajduje się w kryzysowej sytuacji i potrzebuje profesjonalnej pomocy. Naszym zadaniem jest wówczas zwrócenie się o wsparcie do najbliższych dorosłych – rodzice kolegi/koleżanki, specjaliści pracujący w szkole lub w nagłej sytuacji – wezwanie karetki pogotowia.
Samodzielne udzielanie pomocy nie jest dobrym pomysłem, bo możemy zwyczajnie nie wiedzieć, jak to zrobić. Weźmiemy na siebie coś, co jest ponad nasze siły.
Nie oznacza to, że nie powinniśmy o tym rozmawiać. Wysłuchanie drugiej osoby bez oceniania jej i lekceważenia jej problemów i uczuć, po to, by ją zrozumieć i wesprzeć, jest czymś, co może przynieść jej ulgę.
Nie możemy jednak w takiej sytuacji obiecywać, że dochowamy tajemnicy i zostanie to między nami. Powinniśmy natomiast w takiej rozmowie zachęcić do szukania pomocy.
Najlepiej swoją troskę okażemy dzieląc się z drugą osobą swoimi uczuciami i obserwacjami: „Boję się o ciebie, bo mówisz o tym, że nie chcesz już żyć. Zależy mi na tym, żebyś o tym z kimś porozmawiał, kto się na tym zna”.
➥ Szukasz pomocy lub wsparcia?
‣ skorzystaj z młodzieżowego telefonu zaufania 116111
‣ zasięgnij anonimowej porady e-mail lub porozmawiaj na czacie
‣ Pobierz ulotkę z telefonami dla osób poszukujących wsparcia
‣ Wyszukiwarka placówek pomocowych
Źródła:
Łuba M. (2020). Pierwsza pomoc emocjonalna w reakcji na samouszkodzenia i zachowania samobójcze u młodych osób, Remedium, 9 (324). s. 7.
Szymańska J. (2016). Zapobieganie samobójstwom dzieci i młodzieży. Poradnik dla pracowników placówek oświaty oraz rodziców, Warszawa.